Sta je op het punt om een passende school te vinden voor je kind? Of zit je kleuter misschien al in een vrijekleuterklas, en wil je graag weten hoe zijn of haar dag eruitziet op school? Vind je het leuk om te weten wat de achtergronden zijn voor het onderwijs dat je kind krijgt? Of ben je misschien op zoek naar manieren om thuis een goede afstemming te vinden op school?

De vrijekleuterklas

Als ouders weet je vaak niet heel precies waardoor het vrijeschoolonderwijs zich onderscheidt van ander onderwijs.  Wil je graag weten wat er allemaal gebeurt, of kan gebeuren, in een kleuterklas op een vrijeschool, en waarom? Lees dan het boek “De vrijekleuterklas”. Een boek dat bovendien veel duidelijke en praktische informatie geeft over ontstaan, organisatie en doelstellingen van de vrijeschool. Het boek is geschreven door Loïs Eigenraam, zelf vele jaren juf van een vrijekleuterklas, en daarnaast ook ervaren vrijeschoolmoeder.

Een vrijeschoolleerkracht vertelt over de vrijekleuterklas

Dat Loïs Eigenraam leerkracht is, is goed te merken aan de heldere opbouw van haar boek en de bondige manier waarop zij praktische informatie geeft. Na een korte inleiding waarin ze iets over zichzelf vertelt en het boek bovendien in internationaal perspectief plaatst, geeft ze zeven hoofdstukken:

1. Geschiedenis van de vrijescholen: De fabrieksarbeiders van de Waldorf Astoria sigarettenfabriek in Stuttgart waren de eerste vrijeschoolouders; voor hun kinderen werd de eerste vrijeschool opgericht. Vanaf dit beginpunt in 1919 schetst Loïs Eigenraam de benaming, ontwikkeling en de visie van de vrijeschool.
2. Uitgangspunten van het vrijeschoolkleuteronderwijs: Er bestaat een internationale vereniging voor de vrijeschoolpedagogen die werken met het jonge kind, het IASWECE.  Het IASWECE beschrijft de uitgangspunten waaraan je een vrijekleuterklas kunt herkennen. In dit hoofdstuk vind je er een korte opsomming van, die in de verdere hoofdstukken punt voor punt is uitgewerkt.
3. Liefdevolle interesse hebben voor ieder kind: liefdevolle aandacht voor elk kind afzonderlijk is het eerste uitgangspunt op de vrijeschool. Hoe leerkrachten dit in praktijk brengen, lees je in dit hoofdstuk.
4. Echte ervaringen beleven: In de vrijekleuterklas ligt de nadruk op echte, zintuiglijke ervaringen.  Waarom en hoe dit een kind sterk en krachtig maakt, kun je in dit hoofdstuk lezen.
5. Hoe leren kleuters in een vrijekleuterklas? Kleuters leren op de vrijeschool door nabootsing, door beweging en door zintuiglijke ervaringen. De leerkracht schept de voorwaarden voor een goede, en ook veilige ontwikkeling. Hoe dit precies gebeurt, bijvoorbeeld qua inrichting en materiaalgebruik, en hoe het tegenover de inspectie verantwoord wordt, legt dit hoofdstuk je uitvoerig uit.
6. Ritme: Ritme is in de vrijekleuterklas erg belangrijk. Het gaat dan om dag-, week, maand- en jaarritmes. Ritme geeft een kleuter een gevoel van veiligheid en van onderlinge verbondenheid. Je vindt er hier voorbeelden van en handige overzichten van een indeling van dag, week, maand en jaar, inclusief de jaarfeesten.
7. Spel en spelen:  Je vindt in dit hoofdstuk een uitgebreide uitleg over de vier spelvormen vrij spel, ochtendspel, kringspel en buitenspel. En ook over het grote belang van spelen voor de ontwikkeling van je kind.
8. Betekenisvol werken: Een kleuter in de vrijekleuterklas leert werken. Het gaat dan om écht werk, werk dat altijd een proces is, en zin heeft. Leerkracht en kinderen doen samen ambachtelijk en huishoudelijk werk, zoals brood bakken. Loïs Eigenraam beschrijft in dit aanstekelijke hoofdstuk hoe zij het aanpakte, en waarom werken zo belangrijk is in de vrijekleuterklas.
9. Kunstzinnige activiteiten: De vrijeschool zou de vrijeschool niet zijn zonder kunstonderwijs. Dit begint al bij de kleuters, en de leerkracht heeft een grote vrijheid om dit aspect in een eigen vorm te gieten. Je leest hier over euritmie, schilderen, muziek op de pentatonische lier en andere activiteiten.
10. Meegaan met de tijd: In de vrijekleuterklas zijn geen digitale leermiddelen aanwezig, en ook krijgen de kleuters geen taal- of rekenles. Wèl wekt het onderwijs hun interesse voor taal en rekenen. In dit hoofdstuk staat kort beschreven hoe dat gebeurt.
11. De gemeenschap van kinderen, ouders, school en leerkrachten: Een hoofdstuk over de hele, uitgebreide, gemeenschap die om een kind heen staat, van ouders en leerkrachten tot en met de (inter)nationale verbanden die er zijn.

Het boek kent als afsluiting een kort nawoord met een citaat van Michaëla Glöckler, dat heel mooi het motto “Worden wie je bent” verwoordt. Achterin vind je ook nog een literatuurlijst met opvoedingsboeken.

Mijn eigen mening over “De vrijekleuterklas”

Er zijn weinig boeken die ik met zoveel plezier heb gelezen als “De vrijekleuterklas”. En niet alleen dat, ik heb er ook veel van geleerd. Loïs Eigenraam verstaat de kunst om heel bondig, toegankelijk en tegelijkertijd heel beeldend te schrijven. Ze legt uit waarom een kleuterjuffie doet wat ze doet, en hoe ze haar onderwijs vormgeeft. Het leukste wat ik heb geleerd? Dat dezelfde, wereldwijde uitgangspunten van de vrijeschoolpedagogie een vrijekleuterklas meteen als zodanig herkenbaar maken, terwijl de leerkracht toch de vrijheid heeft om het onderwijs autonoom op een eigen manier vorm te geven. Kortom, dit boek is volgens mij een echte verrijking voor iedereen die meer wil weten over het onderwijs in een kleuterklas op de vrijeschool.

Bakken zonder suiker, het klinkt ideaal. Bij uitgeverij Loopvis is een boek verschenen met recepten, en met aanvullende informatie over suikervrij bakken. De auteur is Nanne Hogeland.

Suiker, niks voor mij

Jaren geleden al kwam ik erachter dat ik niet zo heel goed tegen suiker kan. Van geraffineerde suiker gaat mijn bloedsuikerspiegel schommelen, en dat geeft vervelende klachten. Heel lang heb ik daarom alle suiker maar zoveel mogelijk vermeden (en da’s moeilijk, want suiker zit zelfs in voedingsmiddelen waar je het niet van verwacht zoals ketchup of vleeswaren). Ook heb ik wat geëxperimenteerd met suikervervangers en helemaal suikervrij bakken, maar niet zo grondig als Nanne Hogeland. Zij pakte de zaak voortvarend aan, mikte al ploeterend vele suikervrije baksels de afvalbak in maar kwam uiteindelijk triomfantelijk tevoorschijn met dit zeer grondige en systematisch opgezette receptenboek.

Goed zoet, bakken zonder suiker

De titel zegt het al: “Goed zoet” bevat recepten van allerlei zoete lekkernijen zonder suiker. Maar Nanne gaat een stap verder. Naast recepten met witte bloem geeft ze ook voorbeelden van baksels met volkoren-, haver- en notenmeel, en zelfs ook van gluten- en lactosevrij lekkers. Nanne moet een echte zoetekauw zijn, want ze beperkt zich niet tot taartjes, koekjes en ander gebak, maar geeft ook recepten van drankjes en zelfs van alternatieve slagroom (van kokosmelk). En als we onszelf dan helemaal hebben volgegeten met al die heerlijkheden, dan kunnen we ook nog lezen wat er in je lichaam gebeurt als je suiker eet. En interessante theoretische informatie over suikervervangers en de glycemische index bestuderen.

Suikervervangers

Nanne legt eerst uit waarom suiker en witmeel ongezond zijn. Vervolgens geeft ze een overzicht van negen suikervervangers en acht bloemvervangers, compleet met eigenschappen en voors en tegens. Ik vond het handig om die allemaal op een rijtje te hebben, maar het viel me wel tegen om te lezen dat ze ook allemaal zo hun nadelen hebben. Palmsuiker, kokosbloesemsuiker, oerzoet en honing bestaan bijvoorbeeld voor bijna de helft uit fructose -vruchtensuiker- en kunnen daardoor belastend zijn voor de lever. Ze zijn bovendien niet geschikt voor diabetici. Dat maakt toch dat ik met een ander oog naar de recepten kijk waar deze zoetstoffen in verwerkt zijn. Suikervrij is duidelijk niet hetzelfde als…nou ja…suikervrij. Gelukkig volgen er later zoveel recepten dat je met enig uitpluiswerk echt wel kunt uitzoeken welk gebak het beste past bij je persoonlijke voorkeur en mogelijkheden.

De recepten

Na een aantal zeer nuttige overwegingen betreffende rijsmiddelen, vetten, groenten en natuurlijke versiersels kunnen we dan door naar het echte werk: de recepten. Nanne heeft ze ingedeeld in zes hoofdstukken:

1. Stap 1: lekkernijen met bloem, hier vinden we met name (cup)cakes.
2. Stap 2: zoetigheden met volkorenmeel, met recepten voor koekjes en taartbodems.
3. Stap 3: lekkers met haver- en notenmeel, met allerlei taarten, snoep en desserts.
4. Extra: tussendoortjes en traktaties, met koek, repen en een spectaculaire regenboogtaart.
5. Drankjes: zeven frisse drankjes.

Zoetstof tot nadenken

Onder deze leuk gevonden titel vinden we het laatste hoofdstuk. We leren hier wat suiker met ons lichaam doet en wat de glycemische index is. Er is nog wat meer informatie te vinden over de suiker- en bloemvervangers (waarom staat die niet aan het begin?), die speciaal voor deze publicatie zijn onderzocht door studenten Voeding en Diëtetiek  en we lezen nog wat overwegingen van Nanne. De laatste bladzijden zijn, zoals het een goed kookboek betaamt, gevuld met een handige index van de recepten.

Vormgeving: een compliment

Dit handige, nuttige en niet te vergeten zeer grondige boek is vormgegeven op een manier die een apart compliment verdient. Ik had “Goed zoet” haast alleen al gekocht omdat het er zo aantrekkelijk uitziet. Voor fotografie en styling is Saskia Lelieveld verantwoordelijk, voor illustratie en vormgeving Julie Tavernier. Het is te hopen dat zij nog vele kansen krijgen tot samenwerking, want zij maakten samen een vrolijk, fraai boek met een perfecte match van inhoud en uiterlijk. Chapeau!

Zelf aan de slag

Natuurlijk ben ik zelf gaan bakken, ik wilde weleens weten of de baksels echt zo lekker zijn als Nanne beweert. Ik heb me gestort op de Amelander Dûmkes, een variant op de Fryske dûmkes van bladzijde 87. Wie zin heeft, kan meedoen: ik mocht het recept delen van uitgeverij Loopvis. Of het lekker was? Oordeel zelf, maar bij ons hebben deze koekjes de volgende dag niet gehaald!

Goed zoet, bakken zonder suiker. Door: Nanne Hogeland. 
Uitgeverij Loopvis, Groningen/Velp, 2014.
ISBN 978 90 817648 3 4 
Gebonden, prijs: € 29,95

Hoe geef je een (kinder)verjaardag betekenis op een manier die aansluit bij de antroposofie? Ik vertel jullie wat mijn manier is.

De betekenis van een verjaardag

Een verjaardag bewust en dus met aandacht vieren, dat is de kern voor mij. Het gaat dan dus om de betekenis. Elke verjaardag betekent weer een persoonlijk jaar erbij, vol belevenissen, geluk, verdriet, woede en dromen. Je hebt een ontwikkeling doorgemaakt, dat is zeker, hoe oud je ook wordt deze keer. En persoonlijke ontwikkeling is een kernbegrip binnen de antroposofie. Hierbij stilstaan is zeker waardevol.  En ook mag je simpelweg vieren, dat je er nog bent en nog verder mag. Dat kan groots maar ook heel klein. Ik geef zelf de voorkeur aan het in het klein groots vieren. Het gebruiken van antroposofische elementen helpt daarbij.

 De eerste verjaardag: de cadeaus

Mijn dochter vierde dit jaar haar eerste verjaardag. Ik wilde dat graag vormgeven op antroposofische wijze. Dit heb ik toegepast op de aanloop naar de verjaardag toe, de kleding van mijn dochter, en natuurlijk ook op de cadeaus.

Jaarring

Om naar de verjaardag toe te leven gebruikte ik een houten jaarring, met ringstekers voor de cijfers nul en een. Ik telde een week van tevoren af tot haar verjaardag. Mijn dochter was nog te klein om de bedoeling hiervan te begrijpen, maar de traditie is mooi en volgend jaar zal ze er al aan mee kunnen doen.

Verjaardagskroon

Wat je vaak ziet binnen de antroposofie en de vrijeschool, is het gebruik van een verjaardagskroon. Ik heb er zelf een gemaakt van een stevige lap paars vilt, en heb het cijfer 1 erop gevilt met een viltnaald. Paars heb ik gekozen voor de kruinchakra, die paars van kleur is. Omdat jonge kinderen nog dichtbij de bron staan, koos ik ervoor om bij het kruinchakra te beginnen, en niet bij het wortelchakra, dat het meest aards is.

Passende cadeautjes

En uiteraard heb ik de cadeautjes met zorg gekozen, maar daar heb ik een ander blog over geschreven.

De Pinksterbruid en -bruidegom: zij horen erbij als in mei op de vrijeschool de Pinkstertijd gevierd wordt. Het gebruik om in mei een symbolische bruiloft te vieren is al eeuwenoud. Wat is de achtergrond ervan?

Meikoning en meikoningin

De meitijd is de tijd van de vruchtbaarheid, zowel van de aarde als van de mens. In de verbintenis van man en vrouw komt scheppingskracht vrij, en de meibruiloft is hiervan het symbool. In voorchristelijke tijden maten de mannen van de gemeenschap hun krachten met wedstrijden. De winnaar, de sterkste man dus, werd de meikoning. Hij mocht zich een meikoningin kiezen. Traditioneel is zij de reinste ziel van de gemeenschap. Een ideaal bruidspaar!

Christelijke visie op de meibruiloft

De christelijke kerk transformeerde de meikoning en -koningin tot pinksterbruid en pinksterbruidegom. De bruid verbeeldt de aarde in bruidstooi, zoals we dat terugzien in de uitbundig bloesemende bomen en struiken, die als het ware elk hun eigen bruidssluier dragen. De bruid is gereed om de Heilige Geest te ontvangen. Sterke mannen dragen haar rond, de hemel tegemoet.

De pinksterbruid en -bruidegom op de vrijeschool

Pinksterbruid en -bruidegom horen er helemaal bij in de kleuterklassen van de vrijeschool. De uitbundigheid van het feest, de vele manieren om te versieren sluiten mooi aan bij de volle bloei van de natuur. Bloemenkransen van papier, slingers en bogen in de klas, op de gang en op het schoolplein. Een optocht, liedjes, spelletjes, mogelijkheden genoeg voor een vrolijke, kleurrijke viering.

Wie vindt het niet leuk: knutselen met spulletjes die je buiten kunt vinden? Ik in ieder geval wel! Een dennenboom maken van een dennenappel, een steen beschilderen, een bijtje knutselen van wat gele en zwarte wol die je wikkelt om een elzenprop. Bekende werkjes, en…altijd leuk!

Ben je net zo’n knutselaar als ik, dan zul je vast ook heel blij zijn met dit net verschenen boek: Het atelier van Flora, van Kristina Digman. Flora is een meisje met een onstuitbare drang om leuke, mooie, grappige dingen te maken van allerlei dingen die ze buiten bij elkaar zoekt, dat is vanaf bladzijde één duidelijk. Of nee……vanaf het omslag al! Dit boek doet wat de voorkant je al belooft, en meer nog, veel, veel meer.

Flora’s atelier

Flora, het meisje van de omslag, is duidelijk al vaak aan het knutselen geslagen. Alle mooie, lieve, grappige dingetjes die ze heeft gemaakt, heeft ze bewaard. In haar atelier. Het boek is precies dat: het atelier van Flora. Bladzij na bladzij laat ze je zien wat ze allemaal heeft bedacht. Gelukkig kan Flora ook goed ordenen. Ze heeft haar boek verdeeld in een aantal overzichtelijke hoofdstukken. Eén voor één noemt ze de basis voor haar werkstukjes op. Je vindt bijvoorbeeld de es en de esdoorn, kastanjes en eikels natuurlijk, stenen en schelpen.

Creatief? Mateloos!

Op elke bladzij vind je niet één, maar heel veel voorbeelden van de knutselwerkjes. Dat is erg goed bedacht, vind ik. Als je maar één uiltje ziet, gemaakt van een lariksappel, of maar één bladvogel, of -visje, dan zou je al gauw kunnen denken dat het er zo uit moet gaan zien, en niet heel anders. Maar Flora laat je minstens drie uiltjes, visjes, vogeltjes zien. En soms heel wat meer. Allemaal heel verschillend. Dat nodigt je meteen uit om je eigen diertje te maken en het er als het ware naast te leggen. En omdat het allemaal zo mooi is, word je ook nieuwsgierig naar de manier waarop Flora het heeft aangepakt.

Uitleg

Hier en daar vertelt Flora even iets meer over de materialen die ze heeft gevonden, hoe ze eruit (kunnen) zien, wanneer je ze kunt vinden en wat het handigst is om te doen. Heel praktisch. Bij elk voorbeeld staat kort en bondig uitgelegd wat je ervoor nodig hebt en hoe het gemaakt is. De tekst richt zich duidelijk op kinderen en is dus helder. Kinderen vanaf een jaar of acht kunnen zeker zelf uit de voeten met dit boek, en ze vinden het minstens hun hele basisschoolperiode leuk. Jongere kinderen hebben wel wat hulp nodig, en je zult even moeten kijken welke werkjes geschikt zijn. Sommige zijn bijvoorbeeld behoorlijk gedetailleerd, daar zullen veel kleuters nog niet aan toe zijn. Tip: gaan je kinderen aan de slag? Maak dan eerst een kopietje van de betreffende bladzijde. Het boek is te mooi om vies te worden van verf, water of modder.

Schoonheid en liefde

Je merkt het, mijn enthousiasme springt van deze pagina af. En niet voor niets! Natuurlijk spreken de voorbeelden me aan, en ben ik blij met alle originele ideeën die ik heb opgedaan. Maar hoe leuk, inspirerend of nuttig ook, dit is niet wat mijn gevoel over Het atelier van Flora bepaalt. Als ik het boek zie liggen, dan ontspan ik al en begin ik me gelukkig te voelen. Het zijn de tekeningen die het ‘m doen. Flora zelf, maar ook al haar werkjes, zijn overduidelijk met liefde getekend. Kristina Digman houdt echt van de aarde en van de natuur, en geeft die genegenheid weer terug in de vorm van dit vrolijke boek.

Maar nu moeten jullie me verder excuseren hoor. Ik kan niet wachten om het park hier achter mijn woonerf in te hollen en spulletjes te gaan verzamelen!

Het atelier van Flora
Kristina Digman

2019, Hoogland & Van Klaveren

EAN: 978 90 8967 309 1
Prijs: € 14,95

Aanschaf van wolletjes: mijn tips

Ik wil je graag een paar tips geven over het aanschaffen van wolletjes. Zoals je inmiddels gemerkt zult hebben zijn wolletjes, met name de kleding, niet goedkoop. Toen ik voor het eerst wolletjes wilde gaan kopen, schrok ik ervan. Nu ik een hoop wolletjes en schapenvachten verder ben, weet ik waarvoor ik betaal en heb ik dat er ook maar al te graag voor over.

Aanschaftips voor wolletjes

Zoals bij de meeste mensen is ook mijn bankrekening niet oneindig groot. Dit is hoe ik het aanpak:

• Voor mezelf heb ik geïnvesteerd in basiskledingstukken.
• Ook aanbiedingen en kortingen van webwinkels hou ik in de gaten via Facebook en door me in te schrijven voor de nieuwsbrieven.
• Meedoen met pre-orders is vaak ook lonend, je krijgt vrijwel altijd korting.
• Het is slim om meteen een aantal wolletjes tegelijk aan te schaffen. Dat scheelt in de verzendkosten. Zoek dus eerst uit wat je precies nodig hebt.
• Voor mijn dochter koop ik wolletjes “vooruit”, ik hou de facebookpagina’s Antroposofische Marktplaats, Wolletjes en Wolletjes Natuurlijk! scherp in de gaten, en koop kledingstukken op de groei.
• Tweedehands wolletjes zijn vaak wel echt gedragen, maar er mankeert niks aan de warmte en omhulling van het kledingstuk. Als je niet kritisch bent op een klein gaatje, pillen of vlekjes, kan je prima tweedehands investeren. Wolletjes gaan vaak lang mee, zo draagt mijn dochter een wollen trui twee maten te groot en met de mouwen omgeslagen eerst als jurk, daarna als trui en vaak zelfs nog een maat langer dan in het label staat.
• Ten slotte: je hebt van wollen kledingstukken minder nodig dan van “gewone” kledingstukken omdat je ze langer door kunt dragen. Het is dus goed om te investeren in een paar basiskledingstukken die je echt nodig hebt en echt mooi vindt.

Schapenvachten

Dan, nog een belangrijke tip aangaande schapenvachten. Er zijn gigantisch veel schapenvachten te koop, er zijn webwinkels, particuliere handelaren, noem maar op. Niet alle schapen worden eerlijk behandeld voor het verkrijgen van hun vacht. Als je veganistisch bent of (bijna) zeker wil weten dat jouw  schapenvacht geen dierenleed met zich mee draagt, kijk dan eens naar de aanschaf van een vegetarische viltvacht.

Slapen op een schapenvacht

Als je baby of kind op de vacht gaat slapen, is het slim om voor een kortharige, medicinaal gelooide schapenvacht te gaan. “Medicinaal gelooid” betekend dat de vacht niet bewerkt is met chemische middelen. Het is dus milieuvriendelijk en je baby loopt geen kans om schadelijke stoffen binnen te krijgen door het liggen op de vacht. Is je baby een buikslaper? Gebruik de schapenvacht dan niet in bed,  leg de vacht alleen in de box of kinderwagen en zorg dat je kindje onder toezicht blijft.

Heb je weleens last van een opgeblazen gevoel? Verstopping? Of erg dunne ontlasting? En merk je dat zo ongeveer niemand het gewoon vindt om daarover te praten? Dan ben je nu uit de brand. Want Nienke Tode-Gottenbos vindt het heerlijk om het met je te hebben over poep. “Let’s talk dirty”, zegt ze, en ze voegt de daad bij het woord met het boek “De poepdokter, gezond van mond tot kont”.

Darmfloratherapie

Een boek over de darmfunctie en ontlasting dat leest als een trein, wie had gedacht dat dat mogelijk was? Ik in ieder geval niet! Maar met “De Poepdokter” heb je goud in handen. Het boek vertelt je op vlotte toon en in zeer goed te begrijpen Nederlands wat er zoal mis kan gaan in je spijsvertering en ook hoe je daar wat aan kunt doen. Gewoon, door beter op te letten hoe, wanneer en wat je eet, maar ook bijvoorbeeld met darmfloratherapie. Pardon? Ja, darmfloratherapie: het opsporen en behandelen van jouw spijsverteringsklachten. Op een wetenschappelijk goed onderbouwde en reguliere manier. Nieuwsgierig? Ik vat even voor je samen wat dit grondige en toch heel luchtige boek je te bieden heeft:

Van zinnige uitleg tot smakelijke recepten

De Poepdokter valt meteen met de deur in huis. De inleiding vertelt je hoe ontlasting eruit kan zien en wat normaal is en wat niet. Handig. En het geeft meteen een opening.  Rustig, nuchter en duidelijk praten over poep…het kan dus.

Het boek is opgebouwd uit zeven hoofdstukken:

1. Vertering van mond tot kont. Hoe verloopt je spijsvertering: een stapsgewijze uitleg van wat normaal is en wat er mis kan gaan.
2. Je darmflora. Wat is de darmflora eigenlijk, hoe is deze opgebouwd en wat heeft je darmflora nodig om goed te kunnen functioneren?
3. Wat je darmflora allemaal voor je doet. Welke invloed heeft je darmflora op je gezondheid?
4. Gooi die rotzooi uit je dieet! Welke soorten voedsel zijn niet goed voor je spijsvertering, en waarom niet? Met aandacht voor allergieën, intoleranties en overgevoeligheid, en het verschil daartussen.
5. Hou je darmen gezond. Wat zijn prebiotica, probiotica, metabiotica en synbiotica….en waarom heb je die nodig? Over het nut van gefermenteerde voeding en van supplementen.
6. Eten voor je darmflora. Over de opbouw van een goed voedingspatroon, met veel handige tips.
7. Eerste hulp bij darmproblemen. Welke spijsverteringsproblemen kun je allemaal hebben? En als je er zelf niet in slaagt die te verhelpen, hoe vind je dan de juiste hulp?

Zwartebonenbrownie en prebiotische pizza

Een erg leuk extraatje van dit boek zijn de recepten, die stuk voor stuk niet moeilijk te maken zijn. Uiteraard zijn ze allemaal heel goed voor je darmflora (best een mooi woord trouwens) en deels ook glutenvrij. Van zwartebonenbrownie tot prebiotische pizza, ik ga ze maken, allemaal! Ook zin om de keuken in te springen? Kijk dan gauw bij mijn blog over Nienkes darmherstellende chocoladepudding.

Mijn mening over “De poepdokter”

Vanaf de eerste bladzijde was ik geboeid door het boek, ik heb het tussendoor nauwelijks weg kunnen leggen. Dat kwam eensdeels door de vakkundige informatie in combinatie met de mooie, vlotte styling en anderzijds door de pakkende en enthousiaste schrijfstijl van Nienke Tode-Gottenbos. Je merkt aan alles dat zij echt hart heeft voor de darmflora, en daarbij schrijft ze -net als op haar blog– ook nog zeer onderhoudend en met veel humor. Wat ik erg fijn vond, was de manier waarop ik als lezer aangesproken werd. Nergens spreekt Nienke je belerend toe, jouw eigen keuzes en je autonomie staan bovenaan. En dat is fijn, want vaak weet je zelf ook wel ongeveer waar je de mist ingaat en waarmee je jezelf buikpijn bezorgt. Met Nienkes tips kies je zelf wat je daaraan doet en hoe. Kortom: ik kan je “De poepdokter” van harte aanbevelen!

De poepdokter
Gezond van mond tot kont
Nienke Tode-Gottenbos


2016, Splint Media B.V., Hilversum
splintmedia.nl
ISBN 978-90-824177-1-5
Prijs € 22,95

Vandaag laat ik zien hoe ik een schilderijtje maak met een herfstblaadje. Pak je gedroogde herfstblaadjes erbij en dan: aan de slag!

Benodigdheden voor het herfstblaadjes-schilderij

Je hebt nodig:

• Een gedroogd herfstblaadje
• Houtlijm of alleslijm
• Een vel stevig tekenpapier (ik heb Zweeds therapeutenpapier gebruikt)
• Waterverf (ik heb plakaatverf van Stockmar genomen, dat geeft erg mooie kleuren)
• Een bakje water
• Een kwast of een penseel (of je vingers!)

Werkwijze

Plak eerst het herfstblaadje midden op het vel papier. Kies nu een kleur uit die mooi bij het blaadje past en trek een lijn om de omtrek van het blaadje. Spoel de kwast uit, kies een andere kleur en trek nu een lijn om de eerste lijn heen. Herhaal deze stappen tot de buitenste lijn de rand van je papier raakt. Vul dan de rest van het vel op met de kleur van de buitenste lijn, of kies een andere kleur.

Klaar! Natuurlijk kun je ook heel andere kleuren nemen:

Aanstaande zaterdag 4 juni staan wij met onze kraam voor zowel Antroposofisch Leven als de Bewuste Box op de Ouders Natuurlijk! Beurs in Doorwerth. We kijken er erg naar uit om iedereen te ontmoeten en te verbinden. Het is dan helemaal leuk als je ook iets kan uitdelen, en daarom kun je bij ons langskomen voor  zelfgebakken elfenkoekjes!

Elfenkoekjes

Niet zomaar koekjes, maar koekjes zonder lactose, zonder geraffineerde suiker en bovendien: koekjes die een verbinding leggen naar de elfenwereld. Hoe je dat doet? Door aan eenvoudige zandkoekjes een handje gedroogde vlierbessen toe te voegen!

Over de vlier

De vlier is van oudsher een boom waar magische krachten aan worden toegedicht, ook is de boom sterk helend. De vlier bloeit in juni. Het eten van de bessen zorgt voor een (tijdelijke) toename van het helderziende vermogen dat iedere mens van oorsprong in zich heeft. De sluiers tussen onze wereld en die van de wereld naast de onze zijn sowieso dunner rond Sint-Jan, het oude Midzomer of Litha.

Fluitjes, wijn en pannenkoeken

Van de holle takken van de vlier werden vroeger fluitjes gemaakt, als een ode aan de elfen. Als je een beetje handig bent, kun je dit nu natuurlijk ook nog doen. Lees er een mooi verhaal bij voor waar elfjes in voorkomen, of verzin zelf een verhaaltje. Vlier is nog op vele andere manieren inzetbaar. Van de bloesems kan je siroop of wijn maken, en je kan ze ook verwerken in pannenkoekenbeslag;  pannenkoeken zijn het traditionele eten van het zonnewendefeest.

Een waarschuwing

Let echter wel op als je vlier gaat gebruiken: de bladeren en de bast zijn giftig! Vergeet ook niet om de vlier eerst om toestemming te vragen en uit te leggen waar je haar bessen, takken of bloesem voor wilt gaan gebruiken. Een offer brengen, zoals een mooie edelsteen is een goed idee.

De ingrediënten voor de elfenkoekjes

Pannenkoeken met vlier bakken ga ik ook zeker doen dit zonnewendefeest, maar omdat koekjes nu eenmaal makkelijk mee te nemen en uit te delen zijn, geef ik daar eerst het recept voor. Je hebt nodig:

• 150 gram zelfrijzend bakmeel of bloem naar keuze
• 100 gram plantaardige boter (lactosevrij), bijvoorbeeld Wajang, je kunt natuurlijk ook andere boter gebruiken
• 50 gram oerzoet of een ander geschikt zoetmiddel
• twee handjes gedroogde vlierbessen, bijvoorbeeld van een natuurvoedingswinkel

Maak het beslag voor de elfenkoekjes

• Verwarm de oven voor op 200 graden en zet een kom klaar.
• Weeg alle ingrediënten af.
• Voeg eerst het meel of de bloem samen met het zoetmiddel. Goed roeren met een lepel.
• Haal de boter uit de koelkast en snijd deze in kleine stukjes. Doe alle stukjes boter bij het meel/zoetmiddel mengsel.
• Kneed alles met je handen krachtig door, net zolang tot je een goed samenhangend en licht vochtig deegje hebt. Blijf nog even kneden.
• Doe twee handjes vlierbessen bij de deegbal in de kom. Rol de deegbal door de vlierbessen en kneed totdat alle vlierbessen door het deeg zitten. Blijf nog even kneden tot je denkt dat de vlierbessen redelijk gelijkmatig verdeeld zijn.
• Laat het deeg in de kom, en bekleed een rooster met bakpapier.
• Haal nu steeds een klein stukje deeg van de bal, en leg deze op het rooster met bakpapier, tot de deegbal op is. Neem nu een eetlepel en druk de deegbolletjes een beetje plat.

En nu: in de oven!

Schuif het rooster in het midden van de oven, en bak de koekjes 15 minuten tot ze lichtbruin van kleur zijn. Haal het rooster direct uit de oven en laat de koekjes helemaal afkoelen. Eet smakelijk!

Ten slotte geef ik graag een paar leestips:

Wala over de eigenschappen van Vlier

Boek: Natuurwezens van Rudolf Steiner

Pasen. Een groot feest,  het grootste binnen het christendom, omdat met Pasen sterven en opstanding van Jezus Christus herdacht worden. Maar ook, zeker voor jonge kinderen, een feest van de nieuwe lente, de vruchtbare aarde. Zelf herinner ik me uit mijn kindertijd vooral het eieren zoeken in het bos bij mijn opa en oma en het genieten van het groen dat weer opkwam, de vogels die ik hoorde fluiten in de bomen.

Wanneer vieren we Pasen?

Pasen heeft geen vaste datum zoals bijvoorbeeld het kerstfeest.  Ik heb me vaak afgevraagd hoe de datum wordt vastgesteld, en let op, hier komt het: We vieren Pasen op de eerste zondag na de eerste volle maan in de lente. We gaan er daarbij vanuit dat de lente op 21 maart begint, met de voorjaarsevening. Daardoor valt Pasen altijd ergens tussen 22 maart en 24 april.

De Stille Week voor Pasen

De Stille Week is de week die voorafgaat aan Pasen. Deze week heet ook wel Goede Week, Heilige Week of Lijdensweek. Er zijn veel bijbelverhalen over deze week. We lezen bijvoorbeeld hoe Jezus op maandag de tempel zuivert, op dinsdag degenen die hem aanvallen weerwoord geeft, op de woensdag gezalfd wordt, op donderdag het Laatste Avondmaal viert, en tenslotte op Goede Vrijdag gevangengenomen en gekruisigd wordt.

De betekenis van Pasen

Op Paaszondag bezoeken de belangrijkste vrouwen uit Jezus’ leven zijn graf, en dat blijkt leeg te zijn. Een engel zegt hen, dat hij daar niet meer is; op die manier wordt duidelijk, dat hij is opgestaan uit de dood. Deze gebeurtenis is de belangrijkste binnen het hele christendom, en het maakt dat Pasen een heel grote lading heeft. Ook binnen de antroposofie heeft Pasen een grote betekenis, vanwege de plaats die Rudolf Steiner Jezus Christus toekende in de ontwikkeling van de mensheid. Voor dit blog voert het te ver om een samenvatting te geven, maar er is veel over te lezen, bijvoorbeeld in het boek “Schipper mag ik overvaren” van Juul van der Stok.

Het Paasfeest voor kinderen

Met oudere kinderen kun je praten over leven, dood en opstanding, en hoe je daar zelf over denkt. In bredere zin is Pasen het feest van de transformatie, en je kunt ruimte maken om te overdenken welke gebeurtenissen jou hebben veranderd, welke transformaties jij zelf hebt beleefd. Met jonge kinderen kan dat natuurlijk nog niet. Voor hen vier je Pasen het beste als een feest van de lente, van openbarstende bloemknoppen, van de natuur die niet kan wachten om tot bloei te komen na de koude, kale winter. Dat is immers ook een transformatie en een overgang van dood naar leven. Eieren en Paashaas zijn aansprekende symbolen voor de vruchtbare, ontluikende natuur, en je kunt er vrolijke spelletjes mee spelen.

De zintuigen: Rudolf Steiner had er speciale aandacht voor en ontwikkelde een eigen zintuigleer. Hij vond de zintuigen zó belangrijk dat hij er een bijzondere naam voor had: de poorten van de ziel. Want de zintuigen zorgen ervoor dat we in voortdurend contact staan met onze omgeving, en ons bewust zijn van onszelf. Zij zorgen ervoor, dat wij ons kunnen verbinden. Heel belangrijk dus! Maar hoe help je je kind bij de ontwikkeling van de zintuigen? Over de lichaamsgerichte zintuigen blogde ik al eerder. Ik geef vandaag een overzicht van de tweede groep zintuigen: de omgevingsgerichte.

De omgevingsgerichte zintuigen

Er zijn vier omgevingsgerichte zintuigen: de reuk, de smaak, het gezicht en de warmte-of temperatuurzin. Ze zijn allevier naar buiten gericht en ze geven ons informatie over onze omgeving.

De reukzin

Ruiken doe je met je neus,  dat is duidelijk. Helemaal boven in de neus vind je zenuwuiteinden in het neusslijmvlies. Zij vormen ons reukzintuig en ze staan direct met onze hersenen in verbinding.

Bewust kunnen ruiken

We ruiken altijd, maar het duurt een poosje voordat we bewust geuren kunnen waarnemen. Dat gebeurt pas als je zelf je neus kunt ophalen, snuiven en snuiten. De meeste kinderen leren dat in hun vierde levensjaar. Voor die tijd kunnen kinderen prima ruiken, en ook de invloed van een geur ondergaan, denk maar aan een pasgeborene die rustig wordt als hij mag liggen op een ongewassen T-shirt van zijn moeder. Maar wéten wat ze ruiken, daarvan is nog geen sprake.  Als je volwassen bent dan weet je dat geuren iets met je doen, en dan zet je deze kennis soms gericht in, bijvoorbeeld door etherische oliën te gebruiken als je tot rust wilt komen.

Goed of slecht? We hebben er een neus voor!

In principe gebruik je de geur om erachter te komen of je voedsel goed is, of juist bedorven. De geur ervan vertelt je wat de kwaliteit is. Als je dit vermogen doortrekt, dan kun je zeggen dat geur iets vertelt over goed of slecht,  en je dus helpt om te oordelen over het morele gehalte van iemand of iets. Een organisatie bijvoorbeeld kan in “een kwade reuk” staan, of er kan “een luchtje aan zitten”. En soms is iemand gewoon “niet fris”.

De smaakzin

Met onze smaak onderscheiden we zout, zoet, zuur en bitter (en umami). We proeven met “smaakbekers”, en die liggen vooral op de tong. Om te kunnen proeven, is het nodig dat het voedsel een klein beetje begint op te lossen in speeksel. Dat is meteen de eerste stap in de spijsvertering.

Een baby kan al prima proeven en heeft al eigen voorkeuren. De smaak ontwikkelt zich het hele leven door en kan ook sterk veranderen.

Door te proeven leren we als het ware de binnenkant van iets kennen. Je komt meer te weten van datgene, wat je proeft. Je stelt dit als het ware “op de proef”, zodat je de innerlijke waarachtigheid leert kennen.

De gezichtszin

Met onze ogen kunnen we licht en donker waarnemen, en ook kleuren zien. De ogen kunnen diepte zien, en ook kunnen we ze scherp stellen. Jonge kinderen kunnen dat zelfs uitzonderlijk goed: tot op 7 à 10 cm afstand zien onze kleintjes nog scherp.

Kleuren hebben, net als geuren en smaken, een directe uitwerking op ons, ook al kunnen we ze (nog) niet bewust waarnemen. Dat lukt de meeste kinderen tussen hun derde en hun vierde verjaardag. Net als bij de smaak heeft ieder kind zo zijn voorkeuren wat kleur betreft.

Het verschil tussen licht en donker, de kleuren met hun eindeloze combinaties en schakeringen hebben veel invloed op ons, vaak meer dan we doorhebben. Je wordt rustig van blauw en vrolijk van rood; als je aan depressies lijdt helpt het je echt om groen te zien. Door de eindeloze mogelijkheden van licht en kleur te leren kennen, leert een kind geleidelijk veel over het eigen innerlijke “landschap”,  stemmingen, maar ook over sociale contacten, de effecten van tijdsverloop. Een grote rijkdom en ervaring en (zelf)kennis is dus bereikbaar vanuit de gezichtszin.

De warmtezin

Met de warmtezin voel je of iets warmer of juist kouder is dan je zelf bent. Hoe gebeurt dit?We hebben hier losse zenuwuiteinden voor, die in onze huid liggen. Op sommige plekken zijn we temperatuurgevoeliger dan op andere, bijvoorbeeld op de handpalmen.

De warmtehuishouding is niet meteen stabiel, we leggen niet voor niets warme kruiken in de wieg van onze pasgeborenen. Geleidelijk zal de lichaamstemperatuur op orde komen, maar het duurt echt een aantal jaren voordat een kindje zelf kan voelen of z’n kleding te warm of te koud is.

Warmte en kou zijn natuurlijk niet alleen letterlijk te nemen; kun je die onderscheiden, dan leer je ook de overdrachtelijke betekenis. Je weet dan of iemand een warme of juist een koele persoonlijkheid heeft, en ook merk je het als de woorden niet overeenkomen met de lading van een boodschap die je krijgt. Je merkt het ook als je “koude rillingen” krijgt in een situatie, of als je “op hete kolen zit”.

Regelmatig hoor ik om me heen vragen van ouders over het vieren van de eerste verjaardag van hun kind. Hoe doe je dat als je rekening wil houden met duurzaamheid, goede materialen en je enigszins een poging wilt doen om je kind iets te leren over onze wegwerpmaatschappij? Ik had deze vragen zelf ook, en spendeerde een aantal maanden aan de voorbereiding van de eerste verjaardag van mijn dochter.

De eerste verjaardag……..een mijlpaal voor mij!

Vijf november was de dag dat mijn dochter voor het eerst jarig zou zijn, en veel ouders zullen de gevoelens herkennen die ik een paar weken van tevoren al had… herbelevingen van de tijd vlak voor haar geboorte, van de geboorte zelf en van de eerste tijd daarna. En ik was al een jaar moeder, met een klein mensje om te verzorgen, te voeden en op te laten groeien in warmte. Voor mijn dochter wilde ik graag bewuste keuzes maken, dus ook voor haar eerste verjaardag.

Vijf veilige en duurzame cadeautjes

Ik wilde haar niet te veel dingen geven, en het was belangrijk dat ze er echt iets aan zou hebben. Ik wilde kiezen voor veilige en duurzame materialen, ik wilde ook graag dat ze er ook iets van zou kunnen leren. Natuurlijk lette ik erop dat de cadeautjes bij haar leeftijd zouden passen, en liefst ook nog geschikt zouden zijn als ze ietsje groter zou zijn. Ik dacht een tijd na over verjaardagscadeautjes die aan dit wensenlijstje voldeden. Die heb ik gevonden. De volgende cadeaus zijn allemaal geschikt  voor kinderen vanaf 12-18 maanden. Ze spelen er graag mee tot ze een jaar of twee zijn, en vaak nog wel langer:

1. Een houten vrachtwagen met een laadbak om plankjes in te vervoeren, en met een touwtje om hem voort te trekken.
2. Regenboogpoppetjes in regenboogbakjes, goed voor ruimtelijk inzicht, vergelijken en sorteren.
3. Verschillende houten blokken om samen een kabouterdorp mee te bouwen, voor de motorische ontwikkeling en om de fantasie te stimuleren.
4. Houten regenboogballen om mee te rollen, en te knikkeren.
5. En als laatste een zelfgemaakte antroposofische pop, passend bij de leeftijd. Het was geweldig om de pop te maken, ik heb er veel tijd en liefde in gestopt. Ze is heerlijk zacht en gevuld met schapenwol.

Deze cadeaus zijn een voorbeeld van bewuste cadeaus, duurzaam geproduceerd, en allemaal stimuleren ze het kind om te leren, te spelen en te ontdekken. De cadeau’s die ik heb gegeven waren allemaal van Grimm’s.

Verantwoord eten

Ik wilde ook graag bewust eten serveren. De taart die ik heb gemaakt is suikervrij, en voor het avondeten koos ik voor onze zelfgemaakte pizza en een heerlijke gevulde salade.

Ruiken: we doen het (bijna) allemaal. Het is onontkoombaar om je neus te gebruiken, en als je je reuk goed ontwikkelt, dan helpt je dat uiteindelijk om goede inschattingen te maken waar het gaat om goed of slecht. Maar kun je de reukzin eigenlijk actief helpen ontwikkelen bij je kindje? En hoe doe je dat?

Bewust ruiken

Wil je de aandacht geven aan de reukzin, dan kun je die bijvoorbeeld stimuleren door altijd even aan je eten te ruiken voordat je het in je mond stopt. Bij je kindje werkt dat natuurlijk ook prima. Best een leuke gewoonte trouwens, en eentje die heel bewust maakt van geuren.

Samen bezig

Samen activiteiten doen waarbij geur een rol speelt, zijn altijd fijn om te doen. Als je brooddeeg kneedt, ruikt het anders dan wanneer het broodje net uit de oven komt. Schoonmaken geeft natuurlijk frisheid in huis, en samen op de hand de poppenkleertjes wassen geeft zeker ook een geurervaring.  En wat dacht je van verschillende zeepjes om je mee te wassen? De tuin ingaan in het voorjaar en aan alle bloemetjes ruiken die je tegenkomt, geeft vaak verrassende ontdekkingen!

Spreek de ziel aan

Wat je ook kunt doen, is gebruik maken van lekkere geuren in je huis. Bijvoorbeeld door lavendelolie te gebruiken als je graag wilt dat je kindje tot rust komt, of rozemarijn als je graag hebt dat het goed wakker is. Heel in het algemeen gesproken is het verstandig om heel sterke geuren te vermijden; die zijn vaak te overweldigend voor jonge kinderen.

Zorg voor echte geuren

Het beste is het voor het reukzintuig als het zich kan ontwikkelen aan echte, natuurlijke geuren. Natuurlijk kennen we veel geuren die synthetisch worden toegevoegd aan allerlei producten; deze houden in feite de neus voor de gek. Ik denk dat we daar in onze moderne maatschappij nooit helemaal onderuit komen. Maar als je zoveel mogelijk zorgt dat je etherische olie gebruikt,  en natuurlijke zeepjes, biologische (zelfgemaakte) schoonmaakmiddelen, dan kom je al een heel eind. En zéker als je juist daar de aandacht op vestigt.

Drie koningen volgden de Ster van Bethlehem en vonden het Christuskind. Nog altijd vieren wij hun feest op 6 januari. De betekenis en de traditie van Driekoningen is oud, en we kunnen als we willen dit feest ook thuis op een grappige manier vieren.

Caspar, Melchior en Balthasar

De drie koningen heetten Caspar, Melchior en Balthasar. In het Mattheüs-evangelie lezen we dat er drie wijzen uit het Oosten kwamen om het Christuskind te aanbidden. Ze hadden ook geschenken bij zich. Koning Melchior, met de rode mantel, gaf goud, Balthasar, met de blauwe mantel, gaf wierook en de donkere koning in de groene mantel, Caspar, gaf mirre. (Mirre is gomhars, een lekker ruikende olie).

Deze gaven kunnen ook een symbolische betekenis hebben. Goud staat dan voor inzicht in de goddelijke, geestelijke wereld, wierook voor offerbereidheid en voor de menselijke deugd en mirre voor verbinding van de ziel met het onsterfelijke.

Driekoningenspel

De drie koningen zijn verbonden met vele, eeuwenoude tradities. Op de vrijeschool kan het Driekoningenfeest gevierd worden met het Driekoningenspel. Een andere traditie die ik nog ken van vroeger toen ik in Duitsland woonde, is dat er drie als koningen verklede jongens langs de deuren gaan. Met krijt schrijven zij dan het jaartal en de initialen van de koningen naast of boven de deur (C+M+B). In ruil krijgen ze dan wat snoep. Deze manier van vieren is gebaseerd op het rooms-katholieke gebruik om op 6 januari de huizen te zuiveren met wierook, en ze dan te zegenen.

Driekoningen thuis

Thuis kunnen we de Driekoningentijd ook vieren op een manier die teruggaat op een oude traditie en die ik vond in het boek “Leven met het jaar”, van Christofoor. Het werkt het beste in het weekend en je kunt het zo doen: bak een brood voor het ontbijt en verstop er een witte, gedroogde boon in (oorspronkelijk was de boon een stenen poppetje dat het Christuskindje verbeeldde). Eet het brood samen op. Wie de boon vindt, moet zich de rest van de dag als een koning gedragen, en wordt ook zo behandeld. Succes verzekerd!